Antifonarium Tsgrooten

banner-image

De verluchting in het antifonarium

De kwaliteit van de miniaturen/initialen is zeer goed te noemen, voor dit type van handschriften zelfs uitmuntend. Ze hebben uiteraard niet de kwaliteit van tijdgenoten als Gerard Horenbaut of Simon Bening, die voor een ander marktsegment werkten. Het handschrift kenmerkt zich door een voor dit type werk hoog aantal miniaturen en initialen.

imageEr werd duur materiaal gebruikt: goud is overvloedig aanwezig; de pigmenten zijn na vijf eeuwen nog niet vervaagd en nauwelijks afgeschilferd.

De illuminaties zijn zeer gedetailleerd uitgevoerd, zoals bijvoorbeeld de koormantel in de marginale versiering op folio 2. Dit is evenwel niet het enige voorbeeld van zeer gedetailleerd uitgewerkte bovenkleding. Als regel worden de figuren opgehoogd met goud, waardoor deze als het ware uitgelicht worden. De gezichten van de personages hebben individuele trekken en drukken soms emoties uit.

De 14 boorden in het handschrift hebben elk een ander uitzicht en zijn geen inspiratieloze herhalingen. Vaak worden verschillende types van versieringen in één rand gebruikt: stukken met een gouden ondergrond waarop bloemen en kleine dieren gestrooid zijn, stukken met een roze ondergrond met een combinatie van architecturale motieven en bloemen, narratieve stukken met een landschap en personages. In de stukken met een gouden ondergrond werd goudinkt gebruikt, en niet het vaak in goedkopere handschriften voorkomende geel. De licht- en schaduwwerking is in het algemeen zeer goed uitgewerkt.

Het handschrift kenmerkt zich verder door de zeer talrijk aanwezige initialen versierd met penwerk. Ook dit penwerk is uitzonderlijk gevarieerd en vaak erg grappig door de toevoeging van ingekleurde drolerieën. Eigenlijk komt geen enkele "naakte" lombarde voor in het handschrift; elke initiaal is minstens met zeer verfijnd penwerk versierd. Ook de landschapsschildering, een kenmerkend aspect van de Gents-Brugse stijl, is prominent aanwezig. Net als de bekende Vlaamse primitieven is de miniaturist niet tevreden met een vage aanduiding van een bos of weide: hij maakt een volledige en gedetailleerde landschapstekening met bomen, rotspartijen, huizen, stadspoorten en rivieren. Ook het narratieve element heeft sterk aan belang gewonnen en wordt soepeler dan in handschriften uit de vijftiende eeuw ingepast in het landschap. Zo krijgen we als marginale decoratie een heel "stripverhaal" met de belangrijkste scènes uit het verhaal van Lazarus en de rijke vrek (fol. 111v).

Folio 136 recto tot 151 verso, dat een hymnarium bevat, is wellicht door tweede scribent geschreven. De tekst (met inbegrip van de muzikale notatie) is in deze twee katernen op twee kolommen geschreven. De initialen versierd met penwerk zijn in deze sectie inspiratielozer en van mindere kwaliteit. De sectie begint echter eveneens met een boord in Gents-Brugse stijl, wat er net als het schrifttype op wijst dat deze contemporain is.

Universiteitsbibliotheek
Rozier 9
t + 32 9 264 38 51
f + 32 9 264 38 52
libservice@ugent.be





© 2008 Universiteitsbibliotheek Gent