Wat is een antifonarium ?

Een antifonarium is een koorboek met gezangen, dat gebruikt wordt in het getijdengebed. Het zangboek bevat antifonen, dit zijn korte stukjes gezang die een (eveneens gezongen) psalm moeten omkaderen. Oorspronkelijk bestonden antifonen uit één of twee verzen, genomen uit de psalm die ze moesten omkaderen. Vanaf de vijfde eeuw componeerde men langere anti-fonen die meestal, maar niet steeds meer, uit bijbelverzen bestonden.

Verder bevat het antifonarium de responsoria. Dit zijn gezongen antwoorden volgend op een lezing; in vele gevallen bestaan zij uit één of twee psalmverzen.

Een antifonarium is geordend volgens het liturgische jaar. Het liturgische jaar begint met de eerste adventsdag (de vierde zondag voor kerstmis) en eindigt op de zaterdag voor de eerste adventsdag. De eerste adventsdag valt einde november, begin december. Dit is afhankelijk van de weekdag waarop kerstmis valt.

Een antifonarium bevat over het algemeen zowel de gezangen voor de zon- en feestdagen als de gezangen voor de feesten van heiligen. Antifonaria zijn bijgevolg heel dik. Dikwijls worden ze opgesplitst in twee boekdelen: een zomer- en een winterdeel. Het winterdeel vangt aan bij het begin van het liturgische jaar en eindigt soms met Pasen, soms met Pinksteren. Daarna vangt het zomerdeel aan dat eindigt met het einde van het liturgische jaar.

Korte bibliografie:

R.J. Hesbert, Corpus antiphonalium Officii, 6 vol. Rome, 1963.

M. Huglo, Les livres de chant liturgique, Turnhout, 1988 (Typologie des Sources du Moyen Âge Occidental 52).

A.M. Triacca, D. Sartore, H. Delhougne, Dictionnaire encyclopédique de la liturgie, 2 vol., Turnhout, 1992-2002, s.v. Liturgie des heures.

E. Palazzo, Histoire des livres liturgiques. Le Moyen Age. Des origines au XIIIe siècle, Parijs, 1993.